آمفوتریسین بی چیست؟

4 دسامبر, 2018 -

نظرات برای این پست بسته شده است.

موارد و مقدار مصرف

الف) عفونتهای سیستمیك قارچی (بالقوه كشنده) ناشی از ارگانیسمهای حساس، آندوكاردیت قارچی، سپتی‌ سمی قارچی
بزرگسالان و كودكان : ابتدا مقدار اولیه یك میلی‌گرم در 20 میلی‌لیتر دكستروز پنج درصد به صورت انفوزیون وریدی طی 20 دقیقه انفوزیون می‌شود. اگر بیمار مقدار اولیه را تحمل كرد، دوزهای بعد به صورت روزانه mg/kg 3/0-25/0 تجویز می‌شود. به تدریج روزانه mg 10-5 به دوز افزوده می‌شود تا به میزان mg/kg 1 در روز یا mg/kg 5/1 یك روز در میان برسد. مدت درمان به شدت و ماهیت عفونت بستگی دارد.
در اسپوروتریكوز، روزانه mg/kg 5/0-4/0 آمفوتریسین B تا مدت 9 ماه تجویز می‌شود. دوز توتال 5/2 گرم در طی 9 ماه می‌باشد.
در آسپرژیلوس، mg/kg 6/0-5/0 روزانه تجویز می‌گردد و نهایتاً در طی 11 ماه، 6/3- 5/1 گرم آمفوتریسین تجویز می‌شود.
ب) عفونت‌های مهاجم منتشر كاندیدا
بزرگسالان و كودكان: mg/kg 6/0-4/0 روزانه تزریق وریدی می‌شود. دوزهای بالاتر تا mg/kg 5/1 در عفونت‌های بالقوه كشنده یا به سرعت پیشرونده استفاده می‌شود. ممكن است درمان براساس شدت بیماری از 14-7 روز تا بیش از 6 ماه طول بكشد.
پ) كوكسیدوئیدومیكوز
بزرگسالان: mg/kg 1-5/0 روزانه تزریق وریدی می‌شود. درمان اغلب 12-4 هفته به طول می‌انجامد.
ت) كریپتوكوكوز
بزرگسالان: mg/kg 1-3/0 روزانه تزریق وریدی می‌شود. درمان ممكن است از 2 هفته تا چندین ماه طول بكشد. دارو را می‌توان به همراه فلوسیتوزین خوراكی تجویز كرد.
ث) مننژیت كریپتوكوكی در بیماران مبتلا به ویروس HIV
بزرگسالان: mg/kg/day 7/0 به مدت چهار هفته تزریق وریدی و به دنبال آن مقدار mg/kg 7/0 یك روز در میان برای 4 هفته دیگر تزریق وریدی می‌شود.
ج) پاراكوكسیدیوئیدومیكوز
بزرگسالان: مقدار mg/kg 5/0-4/0 روزانه از راه وریدی برای 12-4 هفته تزریق می‌شود.
چ) درمان تجربی عفونت‌های قارچی احتمالی در بیماران نوتروپنیك تب‌دار شامل بیماران سرطانی و پیوند مغز استخوان
بزرگسالان: mg/kg/day 1/0 مصرف می‌شود.
ح) لیشمانیاز پوستی ـ مخاطی
بزرگسالان و كودكان: mg/kg 5/0-25/0 روزانه به صورت درون وریدی كه به تدریج به میزان mg/kg/day 1-5/0 افزایش داده می‌شود. سپس یك روز در میان مصرف می‌شود. مدت زمان 12-3 هفته می‌باشد.
خ) لیشمانیاز احشایی
بزرگسالان و كودكان : 20-14 دوز mg/kg/day 1-5/0 به صورت درون وریدی یك روز در میان مصرف می‌شود.

عوارض جانبی آمفوتریسین بی
اعصاب مرکزی: سردرد، نوروپاتی محیطی. احساس درد در اعصاب محیطی، پارستزی (در تزریق اینتراتكال)، تب، بدحالی، تشنج، درد ژنرالیزه.
قلبی ـ عروقی: افت فشارخون، آریتمی، آسیستول، فلاشینگ، هایپرتانسیون، فلبیت، ترومبوفلبیت.
دستگاه گوارش: بی‌اشتهایی،‌ كاهش وزن بدن، تهوع، استفراغ، سوءهاضمه، اسهال، كرامپ قسمت فوقانی شكم، گاستروانتریت خونریزی دهنده، ملنا.
ادراری ـ تناسلی: عملكرد غیرطبیعی كلیوی همراه با هایپوكالمی، ازتمی، ترشح ادرار رقیق (hyposthenuria)، اسیدوز توبولی، رسوب فسفات كلسیم در نفرونها. اختلال دایمی عملكرد كلیه‌ها، آنوری و اولیگوری (با مصرف مقدار زیاد دارو)، نفروكلسینوز.
خونی: آنمی نورموكروم نورموسیتر، آگرانولوسیتوز، ائوزینوفیلی، لكوسیتوز، لكوپنی، ترومبوسیتوپنی.
EENT: دوبینی، تاری‌دید، كاهش شنوایی، وز وز گوش، سرگیجه.
كبدی: نارسایی حاد كبد، هپاتیت، یرقان.
متابولیك: هایپوكالمی، هایپومنیزیمی، كاهش وزن.
تنفسی: برونكواسپاسم، تنگی نفس، تاكی‌پنه، خس‌خس.
پوست: سوزش، احساس گزش، تحریك، آسیب بافتی همراه با نشت دارو از رگ به بافتهای اطراف، ترومبوفلبیت، احساس درد در محل تزریق، خارش، راش ماكولوپاپولر.
سایر عوارض: درد مفصلی، درد عضلانی، ضعف عضلانی ناشی از هایپوكالمی، تب، لرز، واكنش‌های آنافیلاكسی، احساس كسالت، احساس درد عمومی.
مسمومیت و درمان
تظاهرات بالینی: مصرف بیش از حد دارو ممكن است بر عملكرد دستگاه تنفسی و قلبی ـ عروقی تأثیر بگذارد.
درمان: عمدتاً انجام اقدامات حمایتی است. همودیالیز در مسمومیت آمفوتریسین B مؤثر نیست. اغلب لازم است كه اختلالات الكترولیتی اصلاح گردد.

تداخل دارویی:
تداخل دارویی
در حد امكان باید از مصرف همزمان با آمینوگلیكوزیدها، سیس‌پلاتین، پنتامیدین و دیگر داروهای نفروتوكسیك خودداری شود، زیرا اثرات سمی این داروها برای كلیه افزایش می‌یابد.
از آنجا كه آمفوتریسین B موجب بروز هایپوكالمی می‌شود، مصرف همزمان آن با دیگوكسین خطر بروز مسمومیت با گلیكوزیدهای دیژیتال را افزایش می‌دهد.
در صورت مصرف همزمان با گلوكوكورتیكوئیدها، به دلیل كاهش شدید پتاسیم خون، غلظت الكترولیت‌های سرم و عملكرد قلب باید به دقت پیگیری شود.
هایپوكالمی ناشی از مصرف آمفوتریسین B ممكن است اثرات شل كننده‌های عضلات اسكلتی را تشدید كند.
این دارو احتمالاً با افزایش نفوذپذیری غشای سلولی، اثرات فلوسیتوزین و دیگر آنتی‌بیوتیك‌ها را افزایش می‌دهد.
زیدوودین ممكن است اثرات نفروتوكسیك و میلوتوكسیك را افزایش دهد، عمكرد كلیه و خون پیگیری شود.
كلوتریمازول، فلوكونازول، ایتراكونازول، كتوكونازول و میكونازول می‌توانند مانع اثربخشی آمفوتریسین B شوند.
كورتیكوستروئیدها و كورتیكوتروپین در مصرف همزمان با آمفوتریسین B، می‌توانند منجر به ایجاد اختلالات الكترولیتی شده و لازم است بیمار از نظر الكترولیت‌ها و عملكرد قلب مانیتور گردد.

مکانیسم اثر:
مکانیسم اثر
اثر ضد قارچ: آمفوتریسین B بر حسب مقدار آن در مایعات بدن و حساسیت قارچها اثر متوقف كننده رشد قارچ یا قارچ‌كش دارد. این دارو با پیوند به استرولهای غشای سلول قارچ و افزایش نفوذپذیری این غشا سبب نشت عناصر داخل سلولی می‌شود. همچنین، این دارو ممكن است با بعضی از غشاهای سلولی انسان كه حاوی استرول هستند، تداخل داشته باشد.
طیف اثر این دارو عبارت است از هیستوپلاسماكپسولاتوم، كوكسیدیوئیدس ایمیتس، بلاستومیسس درماتیدیس، كریپتوكوكوس نئوفورمانس، گونه‌های كاندیدا، آسپرژیلوس فومیگاتوس، گونه‌های موكور، گونه‌های رزوپوس، گونه‌های آبسیدیا، گونه‌های آنتوموفتورا، گونه‌های باسیدیوبولوس، پاراكوكسیدیوئیدس برازیلنسیس، اسپروتریكس شنكییی و گونه‌های رودوتورولا.

موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف و احتیاط
موارد منع مصرف: حساسیت مفرط به دارو (مگر آنكه درمان دیگری مؤثر نباشد).
موارد احتیاط: در بیماران دچار نارسایی كلیوی با احتیاط مصرف شود.

عوارض جانبی:
عوارض جانبی
اعصاب مرکزی: سردرد، نوروپاتی محیطی. احساس درد در اعصاب محیطی، پارستزی (در تزریق اینتراتكال)، تب، بدحالی، تشنج، درد ژنرالیزه.
قلبی ـ عروقی: افت فشارخون، آریتمی، آسیستول، فلاشینگ، هایپرتانسیون، فلبیت، ترومبوفلبیت.
دستگاه گوارش: بی‌اشتهایی،‌ كاهش وزن بدن، تهوع، استفراغ، سوءهاضمه، اسهال، كرامپ قسمت فوقانی شكم، گاستروانتریت خونریزی دهنده، ملنا.
ادراری ـ تناسلی: عملكرد غیرطبیعی كلیوی همراه با هایپوكالمی، ازتمی، ترشح ادرار رقیق (hyposthenuria)، اسیدوز توبولی، رسوب فسفات كلسیم در نفرونها. اختلال دایمی عملكرد كلیه‌ها، آنوری و اولیگوری (با مصرف مقدار زیاد دارو)، نفروكلسینوز.
خونی: آنمی نورموكروم نورموسیتر، آگرانولوسیتوز، ائوزینوفیلی، لكوسیتوز، لكوپنی، ترومبوسیتوپنی.
EENT: دوبینی، تاری‌دید، كاهش شنوایی، وز وز گوش، سرگیجه.
كبدی: نارسایی حاد كبد، هپاتیت، یرقان.
متابولیك: هایپوكالمی، هایپومنیزیمی، كاهش وزن.
تنفسی: برونكواسپاسم، تنگی نفس، تاكی‌پنه، خس‌خس.
پوست: سوزش، احساس گزش، تحریك، آسیب بافتی همراه با نشت دارو از رگ به بافتهای اطراف، ترومبوفلبیت، احساس درد در محل تزریق، خارش، راش ماكولوپاپولر.
سایر عوارض: درد مفصلی، درد عضلانی، ضعف عضلانی ناشی از هایپوكالمی، تب، لرز، واكنش‌های آنافیلاكسی، احساس كسالت، احساس درد عمومی.
مسمومیت و درمان
تظاهرات بالینی: مصرف بیش از حد دارو ممكن است بر عملكرد دستگاه تنفسی و قلبی ـ عروقی تأثیر بگذارد.
درمان: عمدتاً انجام اقدامات حمایتی است. همودیالیز در مسمومیت آمفوتریسین B مؤثر نیست. اغلب لازم است كه اختلالات الكترولیتی اصلاح گردد.

اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماكولوژیك: آنتی‌بیوتیك پلی‌ان
طبقه‌بندی درمانی: ضد قارچ
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده B
نام‌های تجاری: Photericin B
ملاحظات اختصاصی
توجه: روش آماده‌سازی آمفوتریسین B تولید هركارخانه، تنها برای آن محصول قابل استفاده است.
1- در بیمارانی كه ضعف ایمنی ندارند، قبل از شروع درمان با آمفوتریسین B، آزمونهای مربوط به حساسیت، بافت‌شناسی و كشتها باید كامل شده و تشخیص بیماری تأیید شود.
2- محلول قابل انفوزیون، طبق دستور كارخانه سازنده و با رعایت شرایط آسپتیك آماده می‌گردد. برای تهیه محلول تزریقی، 10 میلی‌لیتر آب استریل به هر ویال اضافه می‌شود. برای جلوگیری از رسوب، از محلولهای حاوی سدیم كلراید، الكترولیت‌های دیگر، یا مواد باكتریوستاتیك (مانند بنزیل الكل) نباید استفاده كرد.
3- برای انفوزیون وریدی، باید از صافی‌هایی كه قطر متوسط منافذ آن از یك میكرون بیشتر باشد، استفاده كرد.
4- انفوزیون باید آهسته صورت گیرد. انفوزیون سریع ممكن است موجب كلاپس قلبی ـ عروقی شود.
5- آنتی‌بیوتیك‌ها را نباید با انفوزیون آمفوتریسین B مخلوط كرد. به نظر می‌رسد محلول تزریق وریدی این دارو با مقدار كمی از هپارین سدیم، هیدروكورتیزون سدیم سوكسینات و متیل پردنیزولون سدیم سوكسینات سازگار است.
6- برای تزریق ورید‌های انتهایی انتخاب شوند. محل تزریق از نظر بروز ناراحتی یا ترومبوز بررسی شود. در صورت بروز ترومبوز، درمان یك روز در میان در نظر گرفته شود.
7- حداقل تا چهار ساعت بعد از شروع انفوزیون وریدی، علائم حیاتی هر 30 دقیقه پیگیری شود. تب ممكن است طی 2-1 ساعت بروز كند، ولی طی چهار ساعت بعد از قطع مصرف دارو متوقف خواهد شد.
8- میزان مصرف و دفع مایعات و همچنین تغییر حجم و رنگ ادرار پیگیری شود. آسیب كلیوی در صورت قطع مصرف دارو هنگام بروز اولین علائم اختلال عملكرد كلیه ممكن است برگشت‌پذیر باشد.
9- غلظت‌های پتاسیم و منیزیم به دقت پیگیری شود. غلظت‌های كلسیم و منیزیم دو بار در هفته اندازه‌گیری گردد. آزمون‌های عملكرد كلیه و كبد و همچنین شمارش سلولهای خون به طور منظم انجام شود (اغلب 2 بار در هفته).
10- شدت بعضی از عوارض جانبی را می‌توان با تجویز آسپیرین، استامینوفن، آنتی‌هیستامین‌ها، ضداستفراغ‌ها، مپریدین، و یا دوزهای اندكی از كورتیكواستروئیدها؛ اضافه كردن بافر فسفات به محلول؛ و همچنین با مصرف یك روز در میان دارو كاهش داد. در صورت بروز واكنش‌های شدید باید مصرف دارو تا مدتی قطع گردد.
11- دارو را باید در دمای اطاق نگهداری كرد. محلول در دمای اتاق و روشنایی فضای داخلی به مدت 24 ساعت و در یخچال به مدت یك هفته پایدار است.
12- از محلول‌های آماده تزریق حاوی رسوبات یا سایر ذرات خارجی نباید استفاده كرد. شكل خشك دارو در دمای 8-2 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شود. از قرار دادن دارو در معرض نور خودداری شود.
نكات قابل توصیه به بیمار
1- علائم و نشانه‌های حساسیت مفرط و سایر عوارض جانبی، مخصوصاً عوارض جانبی ناشی از تزریق وریدی، را بیاموزید. ممكن است تب و لرز شدید بروز كند، كه در ابتدای شروع درمان، این علائم كاملاً شدید خواهند بود. این نشانه‌ها معمولاً با مصرف مكرر كاهش می‌یابد.
2- درمان با این دارو ممكن است چند ماه طول بكشد. برای جلوگیری از گسترش ضایعات و عود آنها، بهداشت فردی را رعایت كنید.
3- درمان باید به مدت كافی ادامه یابد.
4- رژیم دارویی را رعایت كرده و جهت انجام پیگیری‌های مكرر، به موقع مراجعه شود.
مصرف در شیردهی: بی‌ضرری مصرف دارو در زنان شیرده ثابت نشده است.
مصرف در بارداری: بی‌خطر بودن مصرف دارو در بارداری اثبات نشده است، ولی این دارو بدون عوارض جانبی مشخص بر روی جنین، در دوران بارداری مورد استفاده قرار گرفته است.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی
آمفوتریسین B ممكن است غلظت‌های BUN، اوره، اسیداوریك، ALT، AST، GGT، LDH، كرآتینین سرم، آلكالین فسفاتاز، و بیلی‌روبین را افزایش دهد.
این دارو ممكن است موجب هایپوكالمی و هایپومنیزیمی شده و تعداد گرانولوسیت‌ها، هموگلوبین و پلاكتها را كاهش دهد.
همچنین ممكن است تعداد WBC و ائوزینوفیل‌ها را كاهش یا افزایش دهد و می‌تواند در سطح گلوكز نیز كاهش یا افزایش ایجاد كند.

اشكال دارویی:
اشكال دارویی:
Injection, Powder, Lyophilized : 50mg